Helse- og omsorgsminister Jan Christian Vestre (Ap) og justis- og beredskapsminister Emilie Enger Mehl (Sp) la i dag fram del 1 av ny rusreform, som handlar om innsatsen mot alkoholforbruk, avhengigheitsskapande legemiddel og bruken av ulovlege rus- og dopingmiddel.
Del to, som inneheld avklaringar på justisfeltet, vert først lagt fram før påske i 2025.
– Dette er dagen me skal endre måten me ser, vurderer og behandlar menneske med rusmiddellidingar, sa Vestre.
Vestre trekte også fram at talet overdosedødsfall er det høgste på mange år, og sa også at dei må erkjenne at delar av ruspolitikken har feila.
Fjoråret var året med høgast overdosedødsfall i landet sidan 2001, og talet overdosedødsfall har vore aukande sidan 2013, ifølgje Folkehelseinstituttet.
– Me er skuffa
Mange fine ord, men står ikkje i stil med handlingane, meiner Inger Lise Hansen, generalsekretær i Actis, som er rusfeltet sin samarbeidsorganisasjon.
– Me er litt skuffa, dette er ikkje ein reform men meir ei situasjonsskildring. Det er lite nytt som vil utgjere ein stor forskjell her. Det er provoserande å lese dette når me ser ei nedbygging i antall rusbehandlingsplasser, seier Hansen til Vårt Land.
Ho håpar at tiltaka vert meir konkrete når reforma blir behandla i Stortinget, og at politikarane kan få stoppa nedbygginga av rusbehandlingane. Hansen seier ho reagerer sterkt på omtalen om styrking av tverrfagleg spesialisert behandling, for ho opplever at det er det stikk motsette som skjer.
– Det er lett å seie at me skal styrke her og styrke her, men tiltaka er ikkje revolusjonerande, og vil ikkje forandre noko stort. Ord og handling må henge saman, og det gjer dei ikkje per dags dato, seier ho.
Strammar inn
– All form for narkotika skal framleis vere ulovleg. Det gjeld også mindre mengder narkotika til eige bruk, sa justisminister Mehl på pressekonferansen.
I dag får ein bot eller påtaleunnlating dersom ein vert teken av politiet med mindre dosar narkotika til eige bruk på seg. Her vil regjeringa stramme inn, ifølgje stortingsmeldinga. Hansen er er meir positiv til dette.
– Me meiner det er viktig å jobbe med førebygging mot barn og unge, og trur at ungdom treng å vite at det får konsekvensar om ein gjer noko ulovleg. Så me er spente på kva som skjer der i neste del av reforma.
Det er lett å seie at me skal styrke her og styrke her
— Inger Lise Hansen, generalsekretær i Actis
Ho seier at hovudoppgåva er å møte barn og unge i oppsøkjande tenester, at ein gjer det mindre attraktivt å teste ut og vere nysgjerrig på rus, og at dei som trøblar med rus må får helse- og sosialfagleg oppfølging.
– Me ønskjer oss ein nasjonal minstestandard for ungdomsoppfølging over heile landet, seier Hansen.
Barn med rusproblem
I stortingsmeldinga kom det også fram at ansvaret for born med rusproblem skal flyttast frå barnevernet over til spesialisthelsetenesta.
– Det er er me glade for. Me har etterlyst betre oppfølging av born med rusproblem lenge. Per dags dato blir det for vilkårleg, og dei unge får ikkje den hjelpa dei treng. Eg kunne likevel ønska meg litt meir informasjon om korleis dette skal sjå ut i praksis, seier Hansen.
Alt i alt opplever Hansen at dagens stortingsmelding berre er ei oppsummering av kva som allereie føregår på rusfeltet.
Meiner Vestre og Mehl snakka mot kvarandre
– Som ideell aktør vil Kirkens Bymisjon vere med på å skape nødvendig endring, men understrekar at det må følgje middel med for å realisere ein så ambisiøs rusreform, seier Adelheid Firing Hvambsal i ei pressemelding.
Hvambsal er generalsekretær i Kirkens Bymisjon, og fortel at ho vart oppløfta av å høyre helseministaren snakke. Ho trekkjer særleg fram det som vart sagt om førebygging, tydeleggjering av rettar og at tilbod og behandling skal vere der brukarane bur. Samt auka merksemd om pårørande, særleg barn.
Generalsekretæren var ikkje like nøgd med det som kom frå justisminister Mehl.
– Vestre var oppteken av at tiltaka skal være kunnskapsbasert, og det kunne me høyre at dei var. Mehl sa imidlertid at regjeringa kjem til å foreslå å lovfeste straff overfor menneske som er rusmiddelavhengige, seier Hvambsal.
Det meiner ho slår beina under Vestre sin ambisjon om å gå frå straff til behandling.
– Vestre uttalte at det skal vere eit før og eit etter. Med Mehls utsagn fryktar Kirkens Bymisjon at det skal bli ein fasit at det var bedre før, seier Hvambsal.
Litt om rusreforma
Når ein snakkar om rusreforma, er det no tre politiske reformar på rusfeltet det er snakk om. Den fyrste i 2004, den andre 2021, og Støre-regjeringa sin rusreform som kom i dag. I 2021 la dåverande statsminister Erna Solberg si regjering fram eit forslag om ny rusreform, som blant anna føreslo å avkriminalisere mindre brukardoser av narkotika til eige bruk.
Trass ei tverrpolitisk semd om å at straff for tunge rusavhengige ikkje var vegen å gå, vart det ikkje fleirtal for forslaget i Stortinget, og forslaget vart skrota. Arbeidarpartiet var eitt av partia som stemte mot dette forslaget, men gjekk same år til val på å innføre sin eigen reform.
I desember 2021 tok Venstre-leiar Guri Melby initiativ til ny avstemming om rusreforma til Solberg-regjeringa, men forslaget fekk ikkje fleirtal i Stortinget då heller.
Høgre, Venstre, SV, MDG og Raudt er for å avkriminalisere narkotika til eige bruk, og stemte alle for forslaget om rusreforma i 2021. Arbeidarpartiet, Framstegspartiet, Senterpartiet og Kristeleg Folkeparti er imot. Sjølv om KrF er imot, stemte dei også for forslaget i 2021, fordi dei sat i regjeringa som lanserte reforma.
---
Nokre av tiltaka i den nye rusreforma:
- Årskontrollar hos fastlege og fritak på eigendel for personar med rusmiddellidingar
- Ny tilskuddsordning for lågterskeltilbod (innført i sommar)
- Meir og betre legemiddelassistert rehabilitering (LAR)
- Leggje til rette for at det blir enklare for kommunane å etablere brukarrom.
- Vil opprette nærklinikkar rundt om i landet
- Rusmiddeltesting
Kjelde: Regjeringa
---
