Dette intervjuet vart fyrst publisert 18. juli 2021. 30. mars 2022 blei Räsänen frifunne frå tiltala om hets mot folkegrupper. Les meir om frifinninga her.

Midt i eit sumpområde i dei finske skogane, nær grensa til storebror Sovjet, ligg eit massivt fengselsbygg i teglstein. Plasseringa er ikkje tilfeldig. Det er langt til nærmaste landsby, og sumpen gjer det vanskelegare å rømme, viss nokon av fangane skulle greie å sleppe unna gjerda som omringar bygget, og som har stått der sidan 30-talet.

Den vesle bygda som omkransar murkolossen er der utelukkande for å huse alle som har arbeidsplassen sin i forbindelse med fengselet. Aller nærmast ligg eit kvitt murhus. Her bur sjefen for garden der fangane jobbar, og familien hans. Vesle Päivi Räsänen er eldst av tre sysken, og å vekse opp i skuggen av fengselet i Konnunsuo merka ho for livet, og gav eit frampeik til framtidige opplevingar.

– Å leve i den atmosfæren gjorde at spørsmål rundt skuld, lovbrot og straff, men også åndelege spørsmål, blei veldig levande, fortel Päivi Räsänen, riksdagsmedlem og tidlegare innanriksminister i Finland.

[ Kristen politikar twitra bibelvers — sikta for hatprat mot homofile ]

Julaftanskristne

Det var ikkje ein utprega kristen heim ho kom frå. Kyrkja besøkte dei berre i jula. Men som resten av bygdas ungar møtte ho trufast opp på sundagsskulen, der tilsette i fengselet var frivillige trusopplærarar. Og lærdomen gjorde inntrykk.

---

Päivi Räsänen

• Rikspolitikar for Kristdemokraterna og medlem av Riksdagen, parlamentet i Finland.
• Innanriksminister i Finland frå 2011 til 2015.
• 61 år.
• Utdanna lege.
• Gift, fem barn og sju barnebarn.
• Har vekt internasjonal merksemd ved å bli tiltalt for hatefulle ytringar mot homofile, mellom anna ved å tvitre bibelvers i forbindelse med ei Pride-markering.

---

Räsänen visste at mennene ho av og til såg bak gjerdet hadde gjort vonde ting. Dei var tjuvar, valdsmenn og mordarar. Likevel hugsar ho at ho tenkte at ho sjølv var like syndig, og at det like gjerne kunne vera ho som ein dag sat på andre sida av murveggane. Ho bad Gud innstendig om å tilgje syndene hennar.

Den erfarne Kristdemokraterna-politikaren «tek imot» Vårt Land i sommarhuset sitt i Hyvinge, om lag åtte mil nord for hovudstaden. Rett nok skjer intervjuet digitalt, men dei store mengdene ljost trevirke og dei solide tømmerveggane gjev ein kjensla av å vera til stades i dei finske skogane.

Her, på den overbygde terrassen utanfor sommarhuset, skjedde det for to år sidan noko som har gjort den finske politikaren til hovudpersonen i eit juridisk drama som har vekt internasjonal merksemd. Og kanskje er ikkje lenger barndomstanken om å hamne på andre sida av loven like fjern?

Strafferamme: to år i fengsel

Räsänen fylgde dekninga av Pride-markeringa i Helsinki frå terrassen i 2019. Då erkebiskopen i Den evangelisk-lutherske kyrkja i Finland, der ho og nesten sytti prosent av innbyggjarane i Finland er medlemmar, viste støtte til kyrkjas deltaking i Pride-markeringa i Helsinki, blei ho djupt uroa og opprørt.

Ho tok til Twitter, og skreiv eit innlegg der ho stilte spørsmål ved korleis Bibelen og kyrkjas lære passar samen med «skam og synd som ein grunn til stoltheit».

Saman med denne teksten legg ho ut eit bilete av Romarane 1:24-27 der det mellom anna står «Difor overgav Gud dei til skammelege lyster. Kvinnene deira bytte ut det naturlege samlivet med det som er imot naturen. (...) Menn dreiv utukt med menn, og dei bar sjølve den straffa som måtte koma for villfaringa.»

Tweeten skapte debatt i Finland, og blei til slutt politimeldt. Tidlegare i år blei det kjent at statsadvokaten, Raija Toiviainen, har tatt ut tiltale for dette og to andre tilfelle av det som kan omsetjast til «provokasjon mot ei minoritetsgruppe», eller som Toiviainen sjølv skildra det: «nedsetjande og diskriminerande ytringar om homofile».

Det er viktig å vise respekt, samstundes må me våge å fortelje sanninga. Det er viktig å ikkje skamme seg over Guds ord.

—  Päivi Räsänen

Dei to andre tilfella dreier seg om utsegn under eit radioprogram, og eit hefte som blei gitt ut i 2004 om ekteskap og likekjønna forhold frå eit kristent perspektiv.

Strafferamma for kvar tiltale er to års fengselsstraff, sjølv om Räsänen sjølv meiner ei bot er eit meir truleg utfall om ho blir dømt.

Uverkeleg å bli tiltalt

– Å bli tiltalt for å uttrykke trua mi og meiningane mine kjennest uverkeleg. Eg meiner at eg ikkje har truga eller fornærma ei minoritetsgruppe, og det har aldri vore min intensjon å såre nokon. Eg har berre formidla vidare det eg meiner Bibelen seier oss om ekteskap og seksualitet.

Räsänen tenkjer at tiltalene mot ho til sjuande og sist handlar om det er tillate i Finland å uttrykke at ein er einig med den tradisjonelle kyrkje- og bibellæra.

Saka har vekt stor merksemd, også internasjonalt, og mange stiller spørsmål ved korleis ein eventuell dom vil påverke klimaet for ytrings- og religionsfridom i Europa.

Den tidlegare leiaren for United States Commission on International Religious Freedom og Franklin Graham er blant dei som har uttrykt si støtte til Räsänen. Men ho møter også mykje motbør.

Räsänen blir av media i heimlandet omtalt som polariserande, og har opp gjennom åra skapt mykje merksemd med sine direkte utsegn kring mellom anna abort, homofili og dødshjelp.

Nokon må seie det rett ut

Men kva tenkjer ho sjølv om det harde debattklimaet? Ville ikkje ein annan måte å ordlegge seg på skapt større rom for dialog, heller enn konflikt og såra menneske?

---

4 raske

• Gud er: God
• Eg klarar meg ikkje utan: Familien, tru og ski.
• På gravsteinen min skal det stå: Joh 11.35: «Eg er oppstoda og livet. Den som trur på meg, skal leva om han så døyr.»
• Boka alle må lese: Bibelen så klart, og 1984 av George Orwell.

---

– Det er viktig å vise respekt, samstundes må me våge å fortelje sanninga. Det er viktig å ikkje skamme seg over Guds ord. Ulike menneske treng å bli snakka til på ulike måtar, og LHBT-samfunnet treng definitivt ei godhjarta tilnærming og hjelp. Men me har bruk for ulike stemmer, også nokon som seier rett ut kva som er rett og gale.

– Men forstår du at menneske blir såra av kommentarane dine?

– Sjølvsagt. Og det er eg lei meg for. Eg har ikkje noko ynskje om å gje den kjensla til nokon. Gud elskar alle like mykje, og me er alle skapte i hans bilete. Og på same måte som eg vil ha fridom til å ytre mine meiningar, vil eg også at homofile og alle andre skal ha fridom til å reagere på det eg seier. Det er utruleg viktig å respektere kvarandre sin rett til å stå opp for meiningane sine.

Räsänen seier ho også sjølv får vondt av å lesa harde ord i Bibelen om eigne manglar og feiltrinn.

– Gud er heilag og me er syndarar. Når me står framfor Gud og kjenner at me er syndarar, så gjer det vondt. Men det er derfor Jesus har døydd for oss. Det er sjølve kjernen av Bibelen, og i tida framover håpar eg at eg kan få snakke meir om nåde, og mindre om synd.

Ei ny retning

For den garva politikaren er det trua som ber ho gjennom livet. Ho kjenner seg trygg når ho tenkjer på lovnaden om evig liv, og det å be og lesa i Bibelen har vore særs viktig for ho heilt sidan ungdomstida.

Räsänen startar kvar dag med å lesa i den heilage skrifta, sjølv om ho må innrømme at ho ikkje alltid fekk det til då barna var små.

For då ho for fyrste gong tok plass i Riksdagen i 1995, var det med fire barn under skulealder, og innan den fyrste perioden var omme hadde femtemann kome til.

– Eg prøva å få det til også då, men det er enklare no å setje seg ned med ein kopp te i fred og ro, seier Räsänen og ler.

Heller ikkje åra før politikerkarriera var prega av fred og ro. Mellom familieliv og jobb som lege gjekk stadig meir tid med til å delta i den offentlege samtala om abort og andre spørsmål der hennar medisinske bakgrunn var relevant.

Ho arrangerte paneldebattar, skreiv bøker og stilte opp på fjernsyn og i radio.

Ein gong ho og ektemannen køyrde forbi Riksdagsbygget i Helsinki, nikka han mot det og sa: «Sjå, der er den framtidige arbeidsplassen din!».

Räsänen ler godt og lener seg tilbake i rotting-stolen. Han kjente ho kanskje betre enn ho kjente seg sjølv.

Ho var endå ikkje medlem i noko politisk parti, men engasjementet førte ho snart i den retning.

Mista jobben på grunn av samvitet

Den nordiske finanskrisa på starten av 90-talet ramma Finland hardt. Som lege møtte Räsänen mange med problem ho meinte var frukt av ei uheldig utvikling i samfunnet. Arbeidsløyse, skilsmisser og sjølvmord som kunne vore unngått med den rette politikken.

I tillegg hadde ho heilt sidan studia kjent på ei rekke etiske dilemma, spesielt knytt til ein kristen tanke om å verne liv frå befruktning til ein naturleg død.

Eg greidde ikkje å glede meg over sonen min. Det var frykteleg vanskeleg, og eg kjente meg så svak og sårbar.

—  Päivi Räsänen

Ho synest særleg det å vera ein kristen lege i eit av få land i Europa som ikkje tillèt helsepersonell å reservere seg mot å utføre abort var utfordrande. Møtet med ein gynekolog som blei kristen, og som mista jobben då han nekta å utføre fleire abortar gjorde sterkt inntrykk.

– Eg blei veldig imponert og inspirert av at han hadde tru og mot til å vera lydig mot samvitet sitt.

Då Kristdemokraterna bad ho om å stille som deira kandidat i 1991 sa ho ja, og i perioden etter var ho inne i Finlands parlament.

– Eg og mannen min bad før eg stilte til val, og eg fekk ei veldig kjensle av at dette var kallet mitt. Den har eg endå. Det kjennest som eg har blitt leia hit.

Den mørke tida som nybakt mor

Kjensla av å ha eit kall har vore viktig gjennom livet til Räsänen. Eit av dei mest definerande augneblikka i livet hennar var då ho blei mor for fyrste gong som 28-åring. Ho hadde gleda seg stort til å bli ein liten familie, og oppleve morskjærleiken.

Men året som låg framom blei langt frå slik ho hadde sett for seg. I staden ser ho tilbake på perioden som ein av dei mørkaste i livet. Ein fødselsdepresjon ramma ho hardt, og skuldkjensla låg som ei tung bør over ho. Sjølv om ho hadde sett liknande reaksjonar gjennom jobben som lege kom opplevinga som eit sjokk.

– Eg greidde ikkje å glede meg over sonen min. Det var frykteleg vanskeleg, og eg kjente meg så svak og sårbar. Eg kjente på mørke, mørke kjensler.

Det som trøysta ho var å sjå korleis ektemannen kunne vise sonen den kjærleiken ho sjølv ikkje fekk til å gje. Han utstrålte den gleda over sonen som hø sjølv sakna, og støtta henne gjennom den vanskelege tida.

Eit heilt år varte dei mørke tankane, og til slutt var det kjensla om eit kall frå Gud som fekk ho ut av depresjonen. Ho kjente seg att i tankar i Martin Luther sine tekstar om hans eigen depresjon og problem i familielivet.

– Han skildra sine eigne vanskelege kjensler som far, men landa på at Gud trass i alt hadde kalla han til å vera ein far for barna sine. På same måte innsåg eg at det å vera mor for barna mine er eit kall frå Gud også i vonde dagar. Kallstanken gav meg styrke, og den gjer det framleis.

Dette er mykje viktigare enn ein straff som ein domstol kan gje meg. Det er eit spørsmål om evig liv.

—  Päivi Räsänen

For fembarnsmora er det å vita at ho har ei plikt overfor Gud noko som gjer det enklare å stå i utfordrande situasjonar, også som ein frittalande politikar og kristen.

– Sjølv om eg gjer feil, og sjølv om det kjem vanskelege dagar så er dette kallet mitt. Gud angrar ikkje på kallet han har gitt meg. Han er trufast også i vonde dagar, og eg kan kvile i det, og stole på at han får meg gjennom det som er vanskeleg.

Trur på frikjenning

Saka til Räsänen kjem truleg opp i retten mot slutten av året. Ho er ikkje nervøs for utfallet, og har trua på full frikjenning. Og viss ikkje vil det likevel ikkje setje ein stoppar for direkte tale frå den finske politikaren i framtida, skal ein tru ho sjølv.

– Dette er mykje viktigare enn ein straff som ein domstol kan gje meg. Det er eit spørsmål om evig liv, meiner Räsänen.

Så står det berre att å sjå om Finlands lovar vil halde ho på same sida av fengselsmurane som då ho var ei lita jente i ei avsidesliggande bygd på grensa til Sovjet.